ویسکی (به انگلیسی: Whisky) نام رده گسترده‌ای از نوشیدنی‌های الکلی است که از تقطیر دانه غلات بدست می‌آید و در بشکه‌هایی از چوب بلوط جا می‌افتد. برای تهیه گونه‌های مختلف ویسکی از غلات گوناگونی استفاده می‌شود از جمله جو، جوی خیسانده، چاودار مالت‌دار، گندم و ذرت. الکل حاصل شده از تخمیر و تعریق غلات یا مالت که در بشکه چوبی آمیزه (خوابانده) شود را ویسکی می‌نامند. ویسکی انواع مختلف دارد که بستگی به نوع مواد و محل تهیه آن دارد.
انواع ویسکی
اسکاچ، بوربن، ویسکی مخلوط آمریکایی، ویسکی کانادایی، ویسکی ذرت، ویسکی
خمیره ترش، ویسکی لوکس، ویسکی استرالیایی، ویسکی ایرلندی، ویسکی مالت،
ویسکی چاودار، ویسکی خالص، ویسکی تنسی از انواعی است که مواد اولیه، روش
تهیه و آمیزه‌های مختلف دارند.
تولید ویسکی
گام اول تولید ویسکی تهیه حریره غله که حرارت دیده و آنزیم‌های مناسب زده شده و یا مالت جو یا مخلوطی از هر دو می‌باشد. در این بچ ترش شده مقداری از بچ قبلی را اضافه و پس از تخمیر آن را تعریق می‌کنند. تعریق می‌تواند با استفاده از دیگ پخت معمولی یا برج تقطیر باشد. دوآتشه کردن الکل (تقطیر مجدد الکل) سهم مهمی دارد و ویسکی ایرلندی را سه بار تقطیر می‌کنند. الکل حاصل بین ۶۰٪ تا ۸۰٪ می‌شود و هر چند بار که تعریق شود، طعم غله را بیشتر از دست می‌دهد. الکل حاصل را در بشکه چوب بلوط آمیزه می‌کنند. گاهی نیز از بشکه‌ای که قبلا در آن براندی تهیه شده، استفاده می‌کنند. در کارخانجات مدرن نیز از بشکه‌های از جنس فولاد ضد زنگ که با درپوش از جنس چوب بلوط و بهمراهی مقداری تراشه چوب بلوط در الکل برای رنگ و طعم دادن استفاده می‌شود.
تئوری مطلوب آن است که مقدار ۶۰ لیتر حجم حریره قبل از پختن شامل آب و ۱۰ کیلو گرم غله را تخمیر و تعریق نموده و حدود ۳ تا ۳٫۵ لیتر الکل اتیلیک خالص تولید که معادل حدود ۸ لیتر ویسکی با درجه الکلی ۴۰٪ است. ساده تر آنکه با بهترین مواد و داشتن امکانات کافی از هر کیلو غله می‌توان یک بطر ویسکی (۷۵۰ سی سی) تهیه نمود ولی در عمل گاهی تا ۴۰٪ تلفات را باید پیش بینی کرد.
غلات بایستی کاملا پاک و تمیز شده و از گرد و خاک و آلودگی‌های دیگر مبرا و یکدست باشند.
دانه‌های پخته شده و مالت ویسکی را با آب گرم مخلوط می‌کنند. در اثر فعل و انفعالات آمیلاز (دلسترین) موجود در جو بر نشاسته دانه‌های پخته شده اثر گذاشته و پس از چند ساعت مایع موجود رنگی کدر بخود می‌گیرد و در حقیقت تخمیر به آهستگی آغاز می‌شود. این مخلوط را با دقت صاف و تصفیه کرده تا مایع حریره حاصل شود. در تهیه اسکاچ فقط از مالت ویسکی و آب گرم استفاده می‌شود.
حریره را در بشکه تخمیر می‌ریزند. در آمریکا درب بشکه تخمیر باز و در انگلیس از بشکه در بسته استفاده می‌شود. این بشکه، چوبی یا فولاد ضد زنگ است. مخمر را اضافه نموده که می‌تواند مخمر تازه (فرآیند تخمیر شیرین یک گرم مخمر آبجو به ازای هر یک کیلو از غلات) یا استفاده از مقداری از بچ قبلی تخمیر (فرآیند تخمیر ترش) باشد که روش دوم بسیار موثرتر و نتیجه و بازده بهتری دارد زیرا در گرمای محیط سازگارتر و پی اچ (میزان سختی مایع) موجود در بچ قبلی دارای مقدار اسید زیادتری است که رشد باکتریهای نامطلوب را کاهش می‌دهد. کنترل فرآیند تخمیر شیرین قدری مشکل است و باید درجه هوای محیط از ۲۷ درجه سانتیگراد بیشتر باشد تا عمل تخمیر بدون نفوذ باکتریهای مزاحم و فاسد کننده انجام شود. پس از سه یا چهار روز تخمیر پایان می‌یابد و مایع حاصل را که آبجو تعریقی می‌نامند و دارای درجه الکلی حدود ۱۰٪ است و بسیار ناماکول و بد رنگ.
کسانی که ویسکی اسکاچ تهیه می‌کنند از دیگ‌های تعریقی مسی سنتی استفاده می‌کنند. آبجو را تا ۷۸٫۳ درجه سانتیگراد حرارت می‌دهند تا فقط الکل تبخیر و بیشتر آب که در ۱۰۰ درجه تبخیر می‌شود در ظرف باقی بماند. الکل تبخیری را از برج خنک کننده آبی عبور داده تا مایع و قابل جمع آوری در ظرف شود. اغلب کارخانجات امروزی از دیگ‌هایی که سیستم آنان تعریق دایمی است و نیازی به تعویض و تمیز و پر کردن مجدد ندارند استفاده می‌کنند. این دیگ‌ها بسیار بزرگ و فقط استفاده صنعتی دارند. دارای برجی بسیار بلند که از صفحات مشبک متعدد و پر شده از تیله شیشه‌ای است. بخار آب از قسمت تحتانی وارد و آبجو تعریقی از بالای برج تقطیر وارد می‌شود. آبجو تعریق و گاز حاصل به آرامی از صفحات فلزی عبور و به لوله خروجی هدایت و پس از خنک شدن کم کم سیلان یافته که همان الکل است. با هر روشی که عمل شود محصول نهایی «مشروب بی‌مایه» نامیده می‌شود که مجددا آن را تقطیر و دوآتشه نموده تا به درجه الکلی ۷۰٪ برسد که آن را «ویسکی نو» می‌نامند.
در تعریق اولیه ویسکی (مشروب بی‌مایه) از فرمول خاصی متابعت می‌کنند و تقطیر را به سه بخش تقسیم می‌کنند.
حرارت تعریق و سایر فاکتورهای فیزیکی عوامل تعیین کننده در صد میزان آب و الکل و سایر مواد «متجانس» در تولید نهایی است. هر چه درجه خلوص الکل بالا رود طعم غله یا مالت را از دست می‌دهد تا جایی که الکل ۹۵٪ هیچ‌گونه طعم ماده اولیه و «متجانس» را ندارد. این ماده را الکل بیرنگ غلات می‌نامند (در ایران الکل بیرنگ با درجه ۹۵ یا بالاتر را الکل سفید یا طبی نیز می‌نامند) و اغلب با مشروبات الکلی با درجه پایین که بوی دلپذیر و دهان مزه خوب دارند، مخلوط تا نتیحه مخلوط الکلی خوبی بدست آید. اگر تولید نهایی دارای مقادیر زیادی از متجانس‌های ناهنجار باشد (معمولا آلدلئیدها، اسیدها، استرها و الکل بیرنگ زیاد)، طعم بدی را تولید می‌کنند که مشروبسازان آنها را با روشهای مختلف مجزا می‌کنند. یکی از روشها جوشاندن الکل در درجه حرارت پائین تر از ۷۸ درجه‌است که "متجانس هاً از الکل بخار یا مجزا می‌شوند و بعضی نیز از وزن مخصوص الکل سبکترند و روی الکل شناور می‌شوند که قابل برداشت و خالص سازی هستند.
ویسکی تنسی از آن جهت منحصر بفرد است که «ویسکی نو» را از فیلترهای زغالی متعدد و نمونه ساده خانگی آن (که زغال از چوب درخت افرا تهیه می‌شود) گذرانده و سپس آن را در بشکه چوب بلوط آمیزه می‌کنند. فیلتر زغالی بو و طعم متجانس‌های نا هنجار را گرفته و نتیجه نهایی کار، ویسکی با طعم لطیف و کیفیت عالیست. پس از چند سال (معمولا سه سال به بالا) آمیزه شدن در بشکه بلوطی یکبار دیگر این ویسکی را از فیلتر زغالی می‌گذرانند که نتیجه آن شاید یکی از بهترین ویسکی‌های آمریکایی است.
به «ویسکی نو» آب تصفیه شده چشمه اضافه نموده تا درجه الکلی آن به ۵۰٪ تا ۶۰٪ برای ویسکی آمریکایی و به ۶۵٪ یا بیشتر برای ویسکی اسکاتلندی برسد. ویسکی اسکاچ را در محیطی مرطوب و سرد آمیزه می‌کنند و در نتیجه مقداری از آن آب را بخود جذب و درجه الکلی آن پایین می‌آید. ویسکی آمریکایی را در محیطی گرمتر و خشکتر آمیزه می‌کنند ودر نتیجه مقداری آب را از دست می‌دهد و درجه الکلی آن بالاتر می‌رود.
ویسکی را در بشکه چوبی آمیزه می‌کنند. آمیزه کردن ویسکی، فرآیند پیچیده‌ای دارد که هنوز کیفیت آن کاملا روشن نشده‌است ولی سه عامل اصلی برای آن یافته‌اند.
ویسکی مالت و اسکاچ را با ویسکی‌های معمولی مخلوط نمی‌کنند و مستقیما از بشکه آمیزه، شیشه می‌کنند ولی سایر انواع را مخلوط می‌کنند. بچ‌های مختلف را توسط استادان دهان مزه و طعم شناس درهم کرده تا طعم بهتر و مناسبتری را یافته و سپس ویسکی مخلوط را شیشه و به بازار عرضه می‌کنند. اغلب الکل بیرنگ (الکل طبی) را به ویسکی با طعم خوب ولی الکل درجه پایین اضافه می‌کنند تا طعم مطلوبتر با درجه بالاتری بدست آید. شکر سوخته (کارامل) را نیز برای بهبود رنگ بکار می‌برند. استفاده از مقدار کمی شراب (شری یا پورت) برای بهبود طعم نیز مورد نظر است.
مخلوط ویسکی اسکاچ معمولاً از بچ‌های متناسب ویسکی مالت با درجه الکلی بالا را با انواع دیگر ویسکی مالت با درجه الکلی کمتر که طعم و عطر و مزه زیادتری دارند درهم می‌کنند. مخلوط کردن ویسکی از کارهای بسیار تخصصی و مشکلترین انتخاب‌ها در این حرفه‌است. توضیح کوچک آنکه گاهی ویسکی مالت بسیار مرغوب شامل اختلاط ۱۰۰ نوع ویسکی مالت مختلف است که باید با مقادیر فیزیکی مختلف وارد یک محصول جدید شوند.
ویسکی را مستقیما از بشکه به درون شیشه هدایت می‌کنند تا طعم دیگری بخود نگیرد و کمتر آن را در مجاورت اکسیژن هوا قرار می‌دهند و درب شیشه را تشتک زده یا پیچ می‌کنند.
موفق باشید